Edwin Venema in DDB: Minister Dekker koerst op een major donor shutdown
Edwin Venema publiceerde de volgende column op de nieuwswebsite van De Dikke Blauwe:
Minister Dekker wil een eigen Mexicomuur voor verdachte schenkingen. Dream on…
Het kabinet wil voorkomen dat
buitenlandse financiers onwenselijke invloed kopen bij politieke,
maatschappelijke en religieuze organisaties. Da’s lekker breed geformuleerd,
terwijl de aanleiding eigenlijk heel smal is: minder dan een handjevol
Nederlandse moskeeën staat in de reuk van ongewenste buitenlandse inmenging en
dito financiering.
Goed dat de overheid haar burgers wil beschermen: (fiscaal aftrekbare) giften
aan maatschappelijke organisaties zijn immers bedoeld om het algemeen nut te
dienen. Daar valt het salaris voor een haatprediker niet onder, en, een stap
verder, ook de aanschaf van een AK47 of een pondje semtex niet.
Nieuw is deze alertheid niet: kort na ‘nine eleven’ vond op verzoek van de VS
een groot onderzoek plaats binnen de EU naar terrorismefinanciering via civil
society-organisaties. Nederland stond in 2004 met dit onderzoek vooraan in de
rij. De netto-vangst: twee verdachte kerkgenootschappen; geen vervolgactie.
Daarna hoorde je er niets meer over.
Intussen zijn we vijftien jaar verder. Hoe maak je anno 2019 ongewenste invloed
zichtbaar en voorkom je financiering van mensen en middelen die onze
democratische rechtstaat ondermijnen of zelfs aanvallen?
Je mag hopen dat de veiligheidsdiensten daar toch wel bovenop zitten, maar het
kabinet neemt geen halve maatregelen. Minister Dekker van Rechtsbescherming en
zijn ambtenaren hebben een wetsvoorstel gemaakt waarin alle maatschappelijke
organisaties verplicht worden om alle donaties boven de 15
mille openbaar te maken.
Alle organisaties? Yup. Want je mag niet alleen de moskeeën
uitzonderen: dat zou discriminatie zijn. De wet is derhalve lekker breed
ingericht en treft 223.000 stichtingen, 129.000 verenigingen en 1600
kerkgenootschappen. Zij moeten op hun site of bij de KvK major donors (uit
binnen- en buitenland) met naam, bedrag en woonplaats publiek maken. Wie dit
niet doet, begaat een economisch delict.
Waarom alleen schenkingen boven de 15 mille? Nou ja, uh, omdat je ergens een
grens moet trekken en zelfs Dekker wel snapt dat transparantieverplichting van
een honderdje hier en een vijftigje daar op een verantwoordings-Armageddon zou
uitdraaien voor de penningmeesters van de dorpsfanfare, de speeltuinvereniging
en de rolstoelbasketbalclub. En dan zwijgen we even over pakkans en handhaving.
Dus 15 mille is dan een mooi poldercompromis dat de kleingevende schapen van de
grootgevende bokken scheidt. De gedachte is dat de ondermijning van onze
democratie vooral door major donors gefinancierd wordt: grote stappen, snel
thuis. Maar heel solide is deze redenering natuurlijk niet, zoals het volgende
voorbeeld aangeeft.
Anderhalve ton in de vorm van tien donaties van €14.999 aan welke dubieuze
stichting of vereniging ook, zijn onder de nieuwe wet geen probleem. Een
jaarlijkse donatie van een ton aan COC Nederland door een tot dan toe anonieme
schenker uit een kleine, gereformeerde dorpsgemeenschap zeer waarschijnlijk
wel. Als wantrouwen het leidende beginsel is van je wetgeving, kan verplichte
‘naming’ ook tot desastreuze ‘shaming’ leiden. Maar in elk geval tot het
doorbreken van de door Mattheüs zo gepropageerde stilte die veel major donors
als een filantropische basisvoorwaarde beschouwen: een geefcultuurding dat
volledig aan Dekker c.s. voorbij lijkt te zijn gegaan.
En daar wringt de schoen nadrukkelijk. Draagt het huidige wetsvoorstel bij aan
het voorkomen dat buitenlandse financiers onwenselijke invloed kopen bij civil
society-organisaties?
In veel reacties wordt gesproken over een ‘kanon’ dat Dekker in stelling brengt
voor ‘een mug’. Maar dat is te veel eer voor de bedieners van het kanon, dat
prachtige precisie-instrument. Het lijkt erop dat van gericht schieten geen
sprake is: het is vooral het aantal decibellen van de knal die meer dan een
kwart miljoen stichtingen en verenigingen hoog in de administratiegordijnen
jaagt. En die de privacy, veiligheid en de geefbereidheid van alle bonafide
grootgevers ijskoud op het spel te zet.
Terwijl de overheid haar burgers links dreigt met de verschrikkelijkste
AVG-sancties, lanceert ze op rechts een wet die zonder blikken of blozen een
kwart miljoen stichtingen en verenigingen treft en erop neerkomt dat alle major
donors in Nederland pardoes hun zakken moeten leegmaken ten overstaan van de
gehele natie. Ai: daar gaan de terrorismefinanciers vast heel erg bang van
worden. Door Dekkers wet zullen ze het nu wel uit hun hoofd laten om
anti-democratische doelen te spekken! Nou, dat probleem is ook weer mooi
opgelost…
Dekkers draak – over de uitvoering en handhaving met de anderhalve fiscale
bromsnor die we hebben begin ik niet eens – doet denken aan de muur die Trump
wil bouwen aan de zuidgrens van zijn land. Iedereen weet dat zo’n middeleeuwse
muur de illegale influx niet gaat tegenhouden, maar dat ding moet er uit
politieke motieven coute que coute toch komen. Het is een
doorzichtig zoethoudertje voor ’the base’ die om law & order schreeuwt. Een
illusie en een schijnzekerheid waaraan iedereen verplicht moet meebetalen. De
nationale shutdown van grootgeven kan straks beginnen. Dekkertje, Dekkertje:
dit gaat ‘m echt niet worden.