Burgers die zich voor elkaar inzetten leveren essentiële bijdrage aan verzachten gevolgen coronacrisis
Waardering voor inzet burgers voor elkaar in coronacrisis
Covid-19 raakt onze samenleving in de kern. In zijn Troonrede, tijdens Prinsjesdag september 2020, sprak de Koning over de impact van het virus op ons land. Daarbij roemde hij de veerkracht van burgers die zich voor elkaar inzetten. In de Miljoenennota 2021 wordt gesteld: ‘Het vertrouwen tussen burgers onderling is groot in Nederland. De toegenomen waardering voor de samenleving en het grotere gevoel van saamhorigheid zijn lichtpuntjes in deze moeilijke tijden’.
Het zijn juist goede doelen, kerken en initiatieven van burgers die in de coronatijd voor deze lichtpuntjes gezorgd hebben. Uit Prinsjesdag 2020 blijkt, dat de overheid voor deze verbondenheid van burgers onderling grote waardering heeft. De burgerinitiatieven, goede doelen, kerken en vermogensfondsen die voor deze verbondenheid zorgen vormen samen ‘de sector van goeddoen’, ook wel filantropie of ‘civil society’ genoemd. Deze sector, tussen markt en staat, komt soms in het maatschappelijk debat onvoldoende aan bod. ‘Meer ruimte voor de civil society’ adviseert Kim Putters van het Sociaal Cultureel Planbureau dan ook.
Juist in tijden van onzekerheid, angst en ontwrichting groeit de saamhorigheid en de bereidheid elkaar te helpen. De corona-pandemie laat zien, waartoe deze ‘sector van goeddoen’ in staat is in tijden van grote maatschappelijke crisis. Een aantal wetenschappers stelde dan ook recentelijk in de Groene Amsterdammer: ‘Burgerinitiatieven staan klaar om de post-coronasamenleving vorm te geven.’ Overal in ons land zijn mensen zelf onmisbare (lokale) initiatieven gestart om elkaar door de coronacrisis heen te helpen:
‘Van muzikale solidariteitsbetuigingen tot boodschappendiensten en digitale buurthulplijnen – de coronacrisis zet aan tot sociale betrokkenheid en gemeenschapszin. De nieuwe burgercollectieven bevestigen een heropleving van de civil society die al langer te zien is ’
(Groene Amsterdammer)
Goede doelen, fondsen en kerken ondernemen actie, ondersteunen lokale initiatieven en vullen die aan.
SBF: Koester het particulier initiatief
SBF (Samenwerkende Brancheorganisaties Filantropie) vertegenwoordigt deze brede ‘sector van goeddoen’ bij de overheid. SBF pleit ervoor, om burgers de ruimte te blijven geven om waardevolle initiatieven te kunnen ontplooien. Daarvoor zijn goede randvoorwaarden noodzakelijk. Hoe belangrijk het is, dat particulier initiatief de ruimte houdt om te kunnen opereren, illustreert de veelheid aan corona-initiatieven die heel snel in Nederland tot stand kon komen vanaf het begin van de coronacrisis. Dat kon dankzij de ruimte die de civil society hier (nog) heeft. Nederland is uniek wat dit punt betreft: in Amerika gingen mensen b.v. massaal wapens kopen toen de coronacrisis uitbrak, in Nederland zocht men naar manieren om elkaar in nood bij te staan en door de crisis heen te helpen. Mede dankzij onze sterke civil society bleef de maatschappelijke schade in Nederland veel meer binnen de perken dan in andere landen. SBF roept de overheid op dit te koesteren en onmisbare voorzieningen als de giftenaftrek en het ANBI stelsel in stand te houden.
Het onderstaande overzicht van corona-initiatieven, door de ‘sector van goeddoen’ ontplooid, toont slechts een fractie van alle corona-initiatieven die in Nederland door particulier initiatief zijn gestart of gesteund op het gebied van:
- Noodhulp
- Burgers die vraag en aanbod van hulp met elkaar verbinden
- Extra financiering door vermogensfondsen
- Steun door gezondheidsfondsen voor mensen die te lijden hebben onder het virus
Een aantal corona-initiatieven uitgelicht
Noodhulp
Via diverse noodhulpacties werden vanaf het begin van de crisis kwetsbare mensen gesteund die extra getroffen worden door de gevolgen van het virus of de maatregelen. Vele goede doelen boden noodhulp, waaronder Het Rode Kruis en Voedselbanken Nederland.
Het Rode Kruis
Direct na de lockdownmaatregelen van de overheid om de verspreiding van het coronavirus te beperken, startte het Rode Kruis een telefonische hulplijn voor kwetsbare mensen in quarantaine of thuisisolatie. Hiermee werd heel laagdrempelig een luisterend oor, advies of extra hulp geboden om het coronaleed te verzachten. Al in de eerste week kwamen zo’n 12.000 telefoontjes binnen. Naast deze hulplijn heeft het Rode Kruis een aantal Whatsapp hulplijnen speciaal voor anderstaligen (in het Arabisch, Turks, Chinees en Portugees).
Daaruit bleek dat er veel mensen waren die hulp nodig hadden met bijvoorbeeld boodschappen doen, medicijnen halen of andere hand- en spandiensten, omdat ze zelf het huis niet meer uit konden. Ook bleek dat mensen het moeilijk vinden om die hulp te vragen. Het Rode Kruis lanceerde daarom een nieuw initiatief voor buren, naasten en familie die bezorgd zijn over ouderen, chronisch zieken of andere kwetsbare mensen in thuisisolatie. Zij riepen Nederlanders op om mensen die er alleen voor staan aan te melden bij het Ready2Helpnetwerk. Mensen konden dus zelf de Hulplijn bellen of door naasten aangemeld worden via het Ready2Helpnetwerk.
De hulpverleners van het Rode Kruis inventariseren na een melding hoe het gaat en of er specifieke hulp nodig is. Vervolgens worden de hulpverleners van het Rode Kruis en van het Ready2Help netwerk ingezet. Indien gewenst werd regelmatig contact afgesproken. Zo werd vraag en aanbod bij elkaar gebracht, kwamen kwetsbare mensen in beeld en konden veel zorgen weggenomen worden.
Voedselbanken Nederland
De coronacrisis raakte voorjaar 2020 het systeem van de 170 lokale Voedselbanken en 10 distributiecentra hard. Veel (oudere) vrijwilligers durfden of konden hun taken niet meer uitvoeren. De druk op de voedselbanken en de circa 90.000 mensen die van het systeem afhankelijk zijn, waarvan een derde kinderen, was enorm.
Het aantal nieuwe mensen dat een beroep moest doen op de Voedselbank nam snel toe. Voedselbanken meldden tientallen nieuwe klanten, waaronder veel ZZP’ers. Als deze mensen niet op de voedselbank konden terugvallen, hadden ze niet te eten. Bovendien kwam minder voedsel voor de Voedselbanken beschikbaar doordat er gehamsterd werd.
Er was tijdens de eerste lockdown massale steun voor de Voedselbanken vanuit de samenleving waarbij mensen wilden doneren of bijdragen. Er werd in de coronacrisis alles op alles gezet om voedsel uit te blijven delen aan mensen die dat hard nodig hadden. Een Calamiteitenfonds is gestart, dat snel door o.a. vermogensfondsen en bedrijven werd gevuld met rond de 7 miljoen euro. Geld werd ook geworven via #staysafeengeef. Veel Bekende Nederlanders zetten zich in voor de Voedselbank. Zo kon een steeds groter wordende groep Nederlanders, die door de coronacrisis geen geld meer hadden om voedsel te kopen, toch blijven eten. De Voedselbanken sturen er nu bij de politiek op aan dat Nederland gebruik gaat maken van het Fonds voor Europese Hulp aan de meest behoeftigden (FEAD). Geld uit dit fonds zullen de Voedselbanken hard nodig hebben nu het aantal klanten steeds verder toe zal nemen en het lokaal beschikbare voedsel van supermarkten krimpt.
Burgers die vraag en aanbod met elkaar verbinden
Veel burgers namen het initiatief om hulpaanbod en hulpvraag met elkaar te verbinden in coronatijd. Er ontstaan o.a. allerlei online platforms. Een paar voorbeelden:
NLvoorelkaar / coronahulp
Bijvoorbeeld NLvoorelkaar / coronahulp: één overzicht van alle hulpvraag- en aanbod. Hier staan 70.000 vrijwilligers geregistreerd. Het platform wordt ondersteund door een brede coalitie waarbinnen particulier initiatief, bedrijven en overheid samenwerken.
#Nietalleen
Veel mensen hadden en hebben als gevolg van de COVID-19 pandemie hulp nodig. Het platform #Nietalleen speelt in op deze hulpbehoefte en verbindt talloze lokale initiatieven aan elkaar en aan hulpvragers. Het platform is een initiatief van onder meer de Protestantse Kerk, de ChristenUnie, de Rooms Katholieke Kerk, Kerk in Actie en de EO.
Mensen die behoefte hebben aan hulp kunnen zich aanmelden via de website nietalleen.nl. Burgers die willen helpen worden in contact gebracht met de initiatieven. Op het platform #Nietalleen worden hulpvraag en -aanbod door één van de samenwerkende organisaties of kerken opgepakt en doorgestuurd naar een instantie bij de hulpvrager in de buurt.
Tiemen Westerduin startte het burgerinitiatief #Nietalleen. Hij zag dat in zijn woonplaats Nunspeet de Voedselbank een tekort had door de coronacrisis en het raakte hem dat kwetsbare mensen de eerste klappen moesten opvangen. #Nietalleen werd een plek ‘waar mensen kunnen aankloppen in hun nood en eenzaamheid’. Koningin Máxima roemde #Nietalleen als een voorbeeld van ondernemerschap en was onder de indruk van de snelheid waarmee het platform was opgericht.
Meer dan duizend organisaties sloten zich in korte tijd bij #Nietalleen aan: o.a. Stichting Present, Navigators, Missie Nederland, ChristenUnie, SGP, Stichting Agapè, Stichting Hip Helpt, Stichting Schuldhulpmaatje, Tear, Tot Heil des Volks, 4e Musketier, Diaconaal Steunpunt en Youth for Christ. Hierdoor is een landelijk dekkend netwerk beschikbaar. Vrijwilligers doen boodschappen, halen medicijnen en zamelen voedsel in voor de Voedselbank.
#Nietalleen is een duidelijk voorbeeld van het samenbindend vermogen van filantropie. Het maakt het mogelijk dat Nederlanders zich snel kunnen inzetten voor mensen in nood. Het laat tevens de waarde van vrijwilligerswerk zien en de innovatiekracht die ervoor zorgde dat dit platform in zeer korte tijd operationeel was. Het platform maakt in het bijzonder het belang van actief burgerschap zichtbaar. Dat zoveel burgers zich via dit platform actief voor medeburgers kunnen inzetten, draagt ertoe bij dat in ons land veel Coronaleed verzacht wordt.
Boeren voor buren
Boeren voor buren is een initiatief van Amsterdammer van het Jaar 2019 Abdelhamid Idrissi. Bij dit initiatief worden Amsterdammers met een kleine portemonnee geholpen. Er zijn zo’n 80.000 financieel kwetsbare Amsterdammers. Door de coronacrisis zal dit aantal op korte termijn flink stijgen en zullen er naar alle waarschijnlijkheid meer mensen minder of ongezonder gaan eten. Tegelijkertijd hebben veel boeren in Nederland te kampen met voedseloverschotten. Of krijgen zij oneerlijke lage prijzen voor hun groente en fruit.
In Amsterdam stond daarom het initiatief om deze twee groepen met elkaar te verbinden. Een groot aantal organisaties werkt hierbij samen.
Stichting Studiezalen organiseert de vrijwilligers die pakketten maken en adreslijsten opstellen. Groenten en fruit komen via Vereniging FlevoFood en van Zonneheerdt, Polderpotato en Fruithal Smits uit Flevoland. Het transport is in handen van Motion Transport, Cargoroo en Uber. Port of Amsterdam stelt een loods ter beschikking en Amsterdam Economic Board en Jacqueline Van De Sande & Beaumont Communicatie dragen bij met organisatie en communicatie. De Rabobank Foundation vervult een aanjaagfunctie.
Thuisgekookt
Vraag en aanbod werden ook verbonden door Thuisgekookt, een platform dat buurtgenoten aan elkaar koppelt voor een vers bereide warme maaltijd én gezellig sociaal contact. Mensen kunnen zelfstandig op zoek naar een thuiskok in de buurt. Thuisgekookt probeert duurzame relaties tussen buurtgenoten te realiseren, waarbij af en toe (wanneer er hulp nodig is) of op regelmatige basis (op één of meerdere (vaste) dagen in de week) een maaltijd wordt gedeeld. Dit gebeurt vooral voor mensen die zich (tijdelijk) in een kwetsbare situatie bevinden. Bijvoorbeeld voor een mevrouw van 92 die moeite heeft met koken en waarvoor iemand in diezelfde straat dan een bordje meer kookt en dit thuis komt brengen.
Tijdens de coronatijd werd Thuisgekookt verrast voor de enorme hoeveelheid mensen die zich meldden om hun buren met een maaltijd te kunnen helpen. Het sociale contact ziet er tijdens deze coronacrisis anders uit dan normaal. Maaltijden worden afgehaald aan de deur of bij het raam of gebracht tot aan de deurklink waarna de thuiskoks twee grote stappen naar achter zetten.
Stichting Thuisgekookt twijfelde toen het virus uitbrak: het doel van de stichting is contact tussen buurtbewoners bevorderen en contact was juist even niet de bedoeling. Het crisisteam van het RIVM moedigde deze initiatieven juist aan.
Normaal gesproken krijgt de stichting zo’n drie á vier nieuwe aanmeldingen van thuiskoks per dag. Tijdens de lockdown waren dat er zo’n zeventig per dag. Het contact is minder nu het eten aan de deurklink wordt gehangen, maar het zorgt er toch voor dat kwetsbare mensen goed en vers te eten krijgen en niet de deur uit hoeven.
Extra inzet vermogensfondsen
De fondsen en foundations in Nederland maken zich tijdens de coronacrisis extra sterk voor de organisaties die zij financieel steunen, zodat die zich kunnen blijven inzetten voor het maatschappelijk belang.
Binnen de FIN, branchevereniging van fondsen en foundations, wordt de aanpak van de crisis onderling afgestemd. Zij werken ruimhartig waar dat kan. Er wordt gekeken hoe maatschappelijke initiatieven door de crisis heen geholpen kunnen worden. Urgente problemen en initiatieven worden gezamenlijk opgepakt.
Op de website van de FIN staat een overzicht van corona-hulp die door vermogensfondsen wordt geboden. Een aantal voorbeelden:
Kleinecoronahulp.nl
Kleinecoronahulp.nl is een samenwerking van verschillende fondsen die actief zijn in heel Nederland. Via dit platform kunnen vrijwilligersinitiatieven die zich richten op kwetsbare mensen snel geld aanvragen voor kleinschalige projecten. Een groot aantal fondsen heeft zich inmiddels hierbij aangesloten. De Haëlla Stichting zorgt voor de uitvoering.
Corona-hulpfonds Oranje Fonds
Het Oranje Fonds startte een hulpfonds voor sociale initiatieven die hulp bieden in de coronacrisis. Vanuit dit noodfonds van 3,5 miljoen euro werden 292 projecten ondersteund. Deze projecten zetten zich in om acute hulp te bieden aan mensen die te maken hebben met armoede, eenzaamheid, of die afhankelijk zijn van zorg die geleverd wordt door vrijwilligers.
Directeur Sandra Jetten: “Ook in deze tijd zorgt het Oranje Fonds ervoor dat mensen die iets voor een ander willen betekenen, dat kunnen doen. Deze crisis laat de urgentie daarvan zien. Met name kwetsbare en oudere mensen hebben nu meer dan ooit een sociaal vangnet nodig. En wij zien dat ontzettend veel mensen in ons land opstaan om iets te betekenen voor anderen die die hulp nodig hebben. Ongelooflijk mooi om te zien, en een lichtpunt in deze donkere tijd. We zien ook dat de projecten die wij al steunen nu getroffen worden door de crisis. Daarom gaan wij ze de komende tijd extra steun bieden als dat nodig is.“
Gezondheidsfondsen in tijden van corona
Longfonds: Steun aan (ex-)coronapatiënten
Het Longfonds nam het initiatief voor het Coronalongplein, een platform voor mensen met longklachten na corona.Veel mensen kampen na corona met blijvende gezondheidsklachten. Dat bleek uit een peiling gehouden door het Coronalongplein, een samenwerking tussen de Long Alliantie Nederland (LAN) en het Longfonds. Hier kunnen coronapatiënten en hun naasten terecht voor informatie, advies, hulp en onderzoek. Sinds de lancering van het platform hebben meer dan 30.000 mensen de site bezocht, waar ze in gesprek gaan met lotgenoten. “Coronalongplein.nl voorziet dus in een enorme behoefte. Doel is om de vragen en klachten van deze groep coronapatiënten in kaart te brengen, zodat ze sturend zijn in de ontwikkeling van (na)zorg en onderzoek” aldus directeur Longfonds Michaël Rutgers.
Alzheimer Nederland: hulp bij dementie en corona
De maatregelen rondom de coronacrisis raken mensen met dementie en hun familieleden hard. Alzheimer Nederland zet zich samen met duizenden vrijwilligers in voor mensen met dementie en mantelzorgers. Zo komt Alzheimer Nederland op voor betere zorg in tijden van corona, brengen ze het verdriet van mantelzorgers in deze tijd extra onder de aandacht, delen ze inspirerende voorbeelden om in contact te blijven met mensen dementie en bieden ze extra ondersteuning.